Կեղծ Աշխարհ

Բոլոր կրոններն ու գաղափարախոսությունները  միակ նպատակը ոչ թե ճշմարտությունն է այլ իշխանությունը։

#կեղծ_աշխարհ

ՄԼ

Գրական Մրցում Մը «Հ» Տառով

ՀԵՐՈՍՈՒՀԻՆ ՀՌԻՓՍԻՄԷ

Հաւատացեալներուն հանդէպ Հռովմի հնարած հրէշային հալածանքներէն հեռանալով` Հռիփսիմէ հասաւ Հայաստան: Հիանալի հասակը, հրաշալի հրապույրներն Հռիփսիմէին` հմայեցին Հայոց հզոր հասարակապետը:

Հուրը հրահրեցաւ հետզհետը: 

«Հոգոհատորս Հռիփսիմէ,  - հառաչեց Հասարակապետը հրայրքոտ համբոյրներով, - հանոզուէ՜, հաճէ՜ հարսնանալ հետս, հանդարտեցուր հիւանդ, հէք հոգիս: Հարստութիւն, հաճոյքներ, հրապույներ հրամցնեմ հանապազ: Համայն հասարակութեանս, հետեւազօրքերուս, հեծելազօրքերուս, հպատակներուս, հազարաւոր, հրամայէ՜, հրամայէ՜…»

Հաստատամիտն, Հռիփսիմէ, հաւատքին հաւատարիմ, հասարակեցաւ հերոսաբար:

(Հանճարեղ Հայկին հրատարակութեանը համար հեղինակեց):

Հրաչեայ Հերոնիմոսեան:

Հալքի հինգ Հոկտեմբեր,

Հինգշաբթի 

ՄԼ

Մանչ է՜ մանչ է՜

Էյ, իմ կարծիքով, Պ. Պապաեան, 1907 թուէն սկսեալ Դաշնակցութիւնը արդէն պոլշեւիկ է մինչեւ օրս: Այս մտայնութիւնով ոչ մի հող չէք ունենար ոտքերնուդ տակ: Շէնք մը շինելու համար նախ պէտք է հող ունենալ ու լաւ ճարտարապետ: Սկիզբէն մինչեւ հիմա տունը շինեցին օդէն սկսելով և ոչ թէ գետնէն: 

Յղի կինը չծնած, Դաշնակցութիւնը աշխարհին ուզեց խաբել թէ մանչ է, մանչ է: Դուրս կու գայ որ ոչ մանչ ըլլալը յայտնի է, ոչ աղջիկ. այլ` վիժուկ մը: 

  

Զ. Անդրանիկ:

ՄԼ

Է՜հ անունը կա - ամանում չկա...

— Համայն աշխարհում 

Այդ քանի՞ երկիր Արարատ ունի, 

– Ո՛վ էլ որ չասի՝ 

Աստվածաշունչը իր մագաղաթե դեմքը դեմ կանի 

Ու կ'ասի՝ կարդա՛, 

Այդ քանի՞ երկիր Արարատ ունի, 

Իսկ Արարա՜տը... 

Է՜հ անունը կա - ամանում չկա...

Պարույր Սեւակ:

Անեկդոտ Կոմիտասի մասին:

Նա Քյոթահիացի (Կուտիա) էր, թրքախոս հայ: Պատանի ժամանակ լսելով, որ Էջմիածնում մի լավ դպրոց է բացվել, ոտաբոբիկ և առանց գրպանում կոպեկ ունենալու, ճանապարհ է ընկել Քյոթահիայից և մուրալով-կուրալով Էջմիածին է հասել: Ով էր թողնում ոտաբոբիկ տղային ներկայանալ ևորգ կաթողիկոսին: Բայց նա մի կերպ սպրդում է ներս և մտնում է կաթողիկոսի սենյակը: Խոսում է թուրքերեն և ասում է. «Ես եկել եմ Ձեզ մոտ սովորելու»:

— Դու հայերեն չգիտե՞ս,– ասում է նրան կաթողիկոսը,– ես քեզ հետ ի՞նչ անեմ:

— Էրմենիջի բիլսե իդիմ, նի՞յե գելիր իդիմ (հայերեն եթե իմանայի, ինչի՞ պիտի գայի): ելմիշիմ քի օյրենեյիմ (եկել եմ, որ սովորեմ):

Այս հանկարծական և համարձակ պատասխանի վրա կաթողիկոսը զարմացած և ուրախացած հարցնում է.

— Սեն թուրքի-մուրքի բիլի՞րսին (դու որևէ եղանակ երգել գիտե՞ս):

Սողոմոն Սողոմոնյանը (այս էր նրա աշխարհական անունը) սկսում է երգել մի թուրքական եղանակ, նրա ձայնի գեղեցկության և հմայքի վրա այնպես է հիանում կաթողիկոսը, որ իսկույն հրամայում է. «Շուտ, շուտ վերցրեք այս երեխային և տարեք ճեմարանի աշակերտ գրեցեք»:

Հրաչյա Աճեմյան:

Հետքեր

Բոլորը թողնում են հետքեր
Մտքի ծալքերում,
Կրծքի տակ,
Կրծքի վրա
Ու պարանոցին,
Կրակաշունչ ու սառած բեմին,
Մտքերը ուղղորդող ամուր երկաթյա պարաններին:
Քանի՞սը եկան, գնացին, մաղվեցին, մնացին:
Քանի՞սը կգան, մթում կմնան,
Սառույց կհալեն, ժայռեր կքանդեն,
Բերդեր կսարքեն ու զոհասեղան…
Շատ հետքեր էլ կան,
Որ չենք իմանա` որտեղից եկան…

Ա. Կոլյան:

Քադաֆի

Այֆոններով զինված բորենիներ
Եվս մի անարխիա տապալվեց
Կերաք՞ (կ****ս իհարկե)
Մահ կամ հայրենիք
Իդեալիստները չեն մահանում

ՀԳ: Ապո, կներես որ ուշ եմ գրում, բայց մտածեցի մի քիչ շուխուրը անցի, որ լսես ասածս։ Համել դու հայերեն չէիր հասկանում այն ժամանակ, իսկ հիմա էլ ինչ լեզու՞, ինչ բան ...
Հիմա Չէի հետ մատե խմելիս կլինեք նարգիլե ծխելով
Մախնոն էլ մոտակայքում արաղ կքաշի:

Ա. Կոլյան:

Ձոն Ֆեյսբուքի մասին

Ֆեյսբուքի տիրակալը

Մարդ կա ֆեյսբուքն է շալակած տանում,
Մարդ կա ելել է շալակը ֆեյսբուքի:
Դու որ սխալվել, սակայն չես ստել,
Ջնջել ես հաճախ, բայց նորից գրել,
Դու, որ սայթաքել ու post չես արել,
Անտեսվել, սակայն երբեք չես տխրել, Այլ մագլցել ես ստատուսից ստատուս,
Գրել ես անվերջ ու դիզել լայքեր`
Քո բյուր լայքերից առնելով թևեր…
Եղել ես Sign in, որ ֆեյսբուք տեսնես,
Որ անօրինակ online-ը տեսնես,
Բոլոր tool-երով դու նրան զգաս,
Լայքերով խնդաս, unfriend-ը սգաս,
Եղել ես իբրև նրա բլոգերիկ, Որ համացանցը զգաս քեզ մոտիկ,
Որ ֆռենդության չափերը տեսնես,
Ծպտված ֆեյքի խաբելը տեսնես,
Որ չվախենաս ու delate չանես
Հիմար ստատուսի դեմքը խարանես…
Ահա թե ինչու դու այսքա՜ն տարի
Դու՛, որ հարազատ ծնունդն ես ֆեյսի
Գրում ես անդուլ, առաջ ընթանում,
Գրում ես այնքա՜ն երկար, անտրտում Ասես ֆեյսբուքն ես շալակած տանում:
Մարդ կա ֆեյսբուքն է շալակած տանում
Մարդ կա ելել էլ շալակը ֆեյսբուքի:

Նա ով ելել է շալակը ֆեյսբուքի,
Ֆեյսբուքում երբեք անլայք չի մնում,
Գիտի, թե ում է և ինչու լայքում,
Ում ստատուսին է շահով լայք տալիս,
Ում փոստի վրա ստից ծիծաղում,
Ում հետ ժամերով քոմենթով կռվում,
Հարկ եղած դեպքում և տանուլ տալիս:
Վերից է նայում շատ քիչ լայքվածին,
Չի լայքում երբեք իրեն չլայքածին,
Իսկ հայտնիների, պաշտոնյաների աղջկան, որդուն
Սիրուհուն անգամ, կամ քարտուղարին
Ո՜նց է լայք անում, ո՜նց է քոմենթում ու շողոքորթում...
Որտեղ մի ստատուս սենսացիոն լինի,
Ներկա է նման` անպոչ գդալի,
Հեշտ զրպարտում է ու քոմենթ գրում,
Նույն հեշտությամբ էլ ջնջում ու գնում: Ամեն ինչից շատ, ամեն ինչից վեր,
Հարազատ էջից ու փոստից ավել,
Աշխարհում նա իր նկարն է սիրում:
Սու՛տ է: Նկարի լայքերն է սիրում:
Ամեն ինչից շատ, ամեն ինչից վեր,
Նա ֆեյսբուքի մեջ շփումն է սիրում:
Սու՛տ է: Նա շփման ավարն է սիրում:
Ամեն ինչից շատ, ամեն ինչից վեր
Սիրում է կյանքում նա իր Profile-ը, Profile-ն է սիրում Ու նրան տիրում:
Ցանկացած գնով գրում է մի բան,
Փորձում երևալ խելոք ճառասան,
Անվերջ բամբասում և կամ հայհոյում, Գրում է այսպես և տարեց տարի,
Ելնում է այսպես շալակը ֆեյսբուքի:
Մարդ կա ֆեյսբուքն է շալակած տանում,
Մարդ կա ելել էլ շալակը ֆեյսբուքի:

ՀԱՅԿ ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ, Պատմաբան

12 Նոյեմբերի 2015

ինչ որ է. Գեղեցիկ “ՈՌ“

..."ՈՌ"ը հայերէնի ժողովրդական, հնամենի, գեղեցիկ բառերէն է... Ինչո՞ւ կը վախնանք զայն գործածելէ...
Որքա՜ն ասացուածքներ ունինք "ՈՌ"ով...
Հայկական լաւագոյն բառարաններէն Մալխասեանցի բառարանը այս բառին յատկացուցած է մօտ մէկ էջ...
"ՈՌ"ը աւելի բարեհունչ է քան,
յետոյք,
յետուստ,
սրբան,
երաստան,
նստուկ,
նստատեղի,
աղտահանք,
վայրարկու,
տուտուզ,
տուտուզիկ,
տունդի,
տունդուռուզ,
տուտլուտուզ,
բունծակ,
սեւաջրածակ,
տռծակ,
պզտակ,
գաւակ,
քամակ (մաշալլա՜հ) բառերէն...

...Արաբերէնի "ուարա" (ետեւ) բառին կրնայ յարմարիլ դիպուածով, պատահականութեամբ...
Ընդհանրապէս հայերէնի հնամենի, բնիկ բառերը շատ կարճ են...
Արաբերէնն ունի ﺭﺩﻑ (ridf), ﻣﺆﺧﺮﺓ f (muʾkhera), ﻛَﻔَﻞ (kafal), ﺩﺑﺮ (dabar), ﻋﺠﺰ ('ajaz), աւելի ժողովրդական ﻃﻴﺰ (tiz) բառերը...

...Արեւմտահայերուս համար "ոռ տալ"-ը կը պատկանի ոռտուներուն (կրաւորական նոյնասեռականներուն)...

...ՈՌնալ բայն ալ սերած է ՈՌ բառէն... Եթէ չեմ սխալիր ՈՌ բառի խնամիներ են պՈՌալ. պՈՌչտալ, գՈՌոչել, պՈՌոչել, պՈՌոտախօս, պՈՌոտ, պՈՌոք բառերն ու բայերը...

Ին՜չ ՈՐ է…

16 սեպտեմբեր, 2014
Զավէն Զաքարեան ։

Լատինատառ Հայե՜ր

Մինչ մենք՝ հայերս, յոյլ ու ծոյլ, հայերէնը կը գրենք լատինատառ՝ տեսէ՛ք, սիրելիներ, թէ ի՞նչ կ՛ըսէ Բրիտանացի աշխարհահռչակ լեզուագէտ եւ այբուբենագէտ Տէյվիտ Տիրինկըրը.
"Եթէ անգլիացիներս ալ Մեսրոպ Մաշտոց մը ունեցած ըլլայինք, պէտք պիտի չունենայինք մեր այբուբենը լատիններէն վերցնելու եւ մեր լեզուն չարչարելէ պիտի փրկուէինք...:"

David Diringer (1900–1975)
British linguist, palaeographer and writer.
Author of several well-known books about writing systems.

29 օգոստոս, 2014
Զավէն Զաքարեան:

Մեռնիլն ու մահանալը նոյն բանը չեն...

Մեռելապաշտ Հայերս ստեղծած ենք "մեռնիլ"-ի հարիւրաւոր հոմանիշներ եւ ըսելաձեւեր...

Մեռնիլն ու մահանալը նոյն բանը չեն...

Մահանալը դանդաղ մեռնիլն է...

Աշխարհականը կը մեռնի կամ կը մահանայ, հոգեւորականը կը վախճանի (ի դէպ, Հայաստանի մէջ կօշկակարն ալ կը վախճանի), ազատամարտիկը կամ զինուորը կը զոհուի, անասունը (երբեմն որոշ մարդիկ ալ) կը սատկի...

Ահաւասիկ հայերէնի հարստութիւնը (դեռ շարած եմ միայն այն բառերն ու ըսելաձեւերը, որոնք միտքս ինկան րոպէաբար... ապագային կը դիմեմ մեր բառարաններուն)

Մեռաւ,
մահացաւ,
մահկանացուն կնքեց,
ոչ եւս է,
հոգին փչեց,
շունչը փչեց,
հոգին տուաւ,
հոգին աւանդեց,
հանգաւ,
Արեւը հանգաւ,
Արեւը բաշխեց,
կեանքին մնաս բարով ըսաւ,
կեանքը ուրիշին տուաւ ("կեանքը  ձեզի"),
կեանքը բաշխեց,
կեանքի թելը կտրուեցաւ,
կեանքը խաւարեցաւ,
կեանքէն հանգչեցաւ,
մոխիր դարձաւ,
շիրիմը գրկեց,
գերեզման իջաւ,
շիջանեցաւ,
Աստղը մարեցաւ,
աչքը փակեց,
կեանքին վերջ տուաւ,
ինքնասպան եղաւ,
ի վերին Երուսաղէմ գնաց,
ձեռքէ գնաց (տոլմա եմետէն կիթթի...),
շան սատակ դարձաւ,
սպաննուեցաւ,
զգետնուեցաւ, զոհուեցաւ,  նահատակուեցաւ,
էշ նահատակ դարձաւ,
միւս աշխարհ գնաց,
անդի աշխարհ գնաց,
Հրեշտակներու հետ խօսեցաւ, անցաւորաց բարեւ տարաւ,  պատարագ ապսպրեց (որ Տէրտէրները անգործ չմնան),  Աստուծոյ քով գնաց,
ի Տէր հանգաւ,
տապաստ ինկաւ,
Տիրոջը մօտ գնաց (եթէ Աւետարանական է),
Գրողի ծոցը գնաց (Գրողը Տիր աստուածն է, որ կ՛արձանագրէր անդի աշխարհ գացողներու անունները, "Գրողը տանի"),
Դժոխք գնաց (եթէ Քաւարանի այլընտրանք չունի),
դիակը փռուեցաւ,
անհետ կորաւ,
ոտքերը տնկեց,
սեւ հողին բաժին դարձաւ,
ծուխը մարեցաւ,
որդերու կեր դարձաւ,
կարմիրը կապեց (ալ կանաչ լոյս չունի )...

21 Օգոստոս, 2014
Զաւէն Զաքարեան:

ԱԶԳԱՅԻՆ ՆՈԹԵՐ

Մեր կառավարությունը այս օրերս պատվիրակություն մը ղրկեց Եվրոպա՝ հայկական վեց վիլայեթները խնդրելու համար։ Գնացողները բոլորն ալ ռուսահայեր են և պիտի թյուրքահայերու համար երկիր խնդրեն։

Երեկ կնիկս ղրկեցի հացի «կնիժկան» փոխելու‚ չէին տվեր‚ ըսեր էին «գնա՛‚ թող մարդդ գա‚ «կնիժկան» մարդուդ անունովն է»։ Ու այսօր չորս ու կես ժամ հերթ եմ պահեր գրասենյակին դռանը‚ ետևս ունենալով կամարլեցի այրի մը ու առաջիս տասներկու տարեկան մանչ մը։

Արդ‚ այն կառավարությունը‚ որուն պաշտոնյաները մեկ ֆնտանոց հացի չեկ անգամ չեն վստահեր մեկի մը‚ որ «կնիժկային» տիրոջ կնիկն է‚ որ ըստ եկեղեցու «երկոքյան մարմին մի» են‚ կըսեմ. այդ կառավարությանը ինտո՞ր թույլ կուտա իրեն երթալ Եվրոպա և ուրիշի անունով վեց վիլայեթ խնդրել։ Պիտի ըսե՜ն՝ «թյուրքահայերը անոնց եղբայրներեն են»։

Ճշմարիտ է‚ այո՛‚ սակայն ինչքան ալ եղբայր ըլլան‚ ամուսիններու պես կապված չեն իրար։ Եղբայրներ մեծնալիս կկռվին իրար հետ‚ կծեծեն զիրար։ Կամ թե‚ եթե իրոք եղբայր են‚ ի՞նչ արգելք կա‚ որ երկու եղբայրներ իրարու ձեռք բռնած Եվրոպա երթան։ Եթե ռուսահայերը կառարկեն‚ թե տաճկահայ եղբայրները ներկայանալի արտաքին մը չունին‚ կամ լեզու չեն գիտեր‚ ավելի աղեկ‚ թող եվրոպացիք անոնց խեղճ վիճակը տեսնեն ու շատ կարելի է‚ վից վիլայեթի տեղը յոթը կուտան։

Չէ‚ խնդիրը սկզբունքն է։
Կամ պետք է ով որ «կնիժկա» տանի՝ փոխեն‚ կամ եթե չեն փոխեր‚ պետք չէ ուրիշի անունով Եվրոպա երթան ու վեց վիլայեթ խնդրեն։
Ես այսպես գիտեմ։
1919թ.

Լեռ Կամսար: 

Հրամայում եմ՝ կրակ

— Կրակի:
— Ո՞ր կողմ։
— Իյա՜։ Այ տղա, նշան բռնի Նախիջևանին ու կրակի։
— Նախիջևանը ո՞ր կողմն ա։
— Իյա՜։ Այ տղա, դու նշան բռնել չգիտե՞ս։
— Չէ։
— Իյա՜։ Ո՞վ գիտի, արա։ Հը՞։ Այ քեզ բան։ Ձեն հանեք, արա՜։ Արա, էս եքա թնդանոթը քաշ եք տվել ստեղ ու ոչ մեկը նշան բռնել չգիտի՞։ Կրակի, արա՜։ Աշկաչափով ֆռռցրա Նախիջևանի յան ու կրակի։
— Նախիջևանը ո՞ր կողմն ա։
— Այ ընդե, կրակի։
— Չէ, չէ, արա՜, ինչ ես ասում, Իրանն ա ընդե, Նախիջևանը էս յան ա մի քիչ։
— Ի՞նչ ես էշ-էշ դուրս տալիս, արա՜։ Ըտե Թուրքիան ա, արա՜, Թուրքիան։ Նախիջևանը ընդե ա…
— Տո դրանց սաղի մուսուլման մաման… Կրակի, կապ չունի ուր, կրակի, արա՜, կրակի… Ես եմ պատասխան տալիս…
Հրամայում եմ՝ կրակ։

Վահէ Ավետյան:
1990

Քաքահամ եւ քաքահոտ բառեր...

Որքա՜ն հարուստ է հայերէնի"քաքոտ" բառապաշարը...

"ՔԱՔ" կ՛ըսենք ամէն աղտի ուկեղտի, կղկղանքի, ապաւառի, թափանի, արտորանքի, մինչ միա՛յն մարդու աղտն է քաքը...

Անշուշտ կա՛յ նաեւ ականջի 
քաքը, քիթի քաքը՝ չորցած խլինքը...

Ոչխարի եւ այծի, նապաստակի 
եւ ճագարի կեղտը ՍՊՏՈՒՐ է, 
ԳԼՏԻԿէ...

Ոչխարի սալացած քաքը ՏԱՐԹ է,

Արջառի թաց քաքը ԹՐԻՔ է,

Արջառի չոր քաքը ՔԱԿՈՐ է, ԳՇԿՈՒՐ է, ԱԹԱՐ է,

Արջառի դաշտի մէջ չորցած 
քաքը ԹԻԹԷՆ է, ԹԻԹՐԷՆ է,

Շան քաքը ՇԱՆԲԻՆ է, 

Կատուի քաքը ԿՃԻՐ է,

("Կատուին ասել են կճիրդ դեղ է՝խորունկ է թաղել")

Թռչունի քաքը ԾԻՐՏ է,

Ճճիի քաքը ԿՏԻՏ է,

Մարդու փոշիացած քաքը ՓԹԻՐ է,

Մարդու երկար ու հաստ, պինդ քաքը ԿՈԼՈԶ է,

(չշփոթել ԿՈԼՈՀԱՏ բառին հետ)

Մարդու կամ անասունի լոյծ (փորքշած, հեղուկ) քաքը ՑԵՌ է,

(ի դէպ տօնավաճառին ալ ՑԵՌ կ՛ըսենք, թերխաշ հաւկիթին ալ...)

Նորածինի քաքը ՄԵԿՈՆԻՈՆ է, 

Իշու եւ ջորիի, ուղտի եւ ձիու 
քաքը ՓՇԿՈՒԼ է,

Գոմէշի քաքը ԿՈՌՈՓ է...

Կա՛յ նաեւ Նժդեհի սիրած 
ՏԱԿԱՆՔը՝ հայու այլասերած 
քաք խաւը...

Մայրս ինծի համար կ՛ըսէր.

"Քաքի տակ կը մնա՛յ՝ խօսքի 
տակ չի՛ մնար"...

Ըստ հայկական սովորութեան՝
ՔԱՔԱՇԱԼԱԿ կը կոչուի այն երախան, որմէ ետք կը ծնի 
աղջիկ զաւակ (բախտի բերմամբ 
թէ պատահմամբ՝ ծնողքիս ՔԱՔԱՇԱԼԱԿ-ն էի: Եթէ ինձմէ 
ետք մանչ զաւակ ծնէր՝ կ՛ըլլայի ՈՍԿԷՇԱԼԱԿ)

Քաքագէտ՝

Զաւէն Զաքարեան

07.09.2014

ՀՈՂԸ ՁԵՐ ՊԱՊԵՐԻ ՈՒ ՁԵՐ ԳԼԽԻՆ

ՀՈՂԸ ՄԵՐ ՊԱՊԵՐԻՆՆ Է՝ ԱՐՅՈՒՆՈՎ ԿՊԱՀԵՆՔ
ՈՒ՞մն էր Պարույր Հայրիկյանը՝ առաջին քաղաքացին, նախագահը, գրողը, երգահանը, բանաստեղծը, անկախության մարտիկն ու առաջնորդը, որ թույլ տվեցինք արտաքսել, ու ԿԳԲ-ն դնել գլխներիս։
Ու՞մն են արտաքսված մեկ միլյոնից ավել ձեր համաքաղացիները։
Ու՞մն է բազմամիլյոն վտարանդի Սփյուռքը։
Արյու՞ն թափել։ Դուք խոսք չեք արտասանել 25 տարի, ի պաշտպանություն ձեր այսօր ողջ համաքաղաքացիների ու ցեղակիցների իրավունքների, և անգամ մասնակցել եք նրանց դեմ գործած բազում հանցագործությունների։
Հիմա պատրաստ եք ձորի ու չոլի համար արյու՞ն թափել, որտեղ ոչինչ չեք անելու ապականելուց բացի, անգամ եթե պահեք։
Երբ Հայքում ողջ մարդ չթողնեք լափելու մարդակերներիցդ բացի, կքանդեք ձեր պապերի գերեզմաններն, ու կլափեք նրանց ոսկորները։

ՀՈՂԸ ՄԵՐ ՊԱՊԵՐԻՆՆ Է
ՀՈՂԸ ՁԵՐ ՊԱՊԵՐԻ ՈՒ ՁԵՐ ԳԼԽԻՆ

2016-04-21
Վահէ Ավետյան:

Ինձ այդպես կայֆ է

— Բարի գալուստ աշխարհի մայրաքաղաք:
— Աշխարհի մայրաքաղաքը Երևանն է։
— Դուք հայերդ շատ մեծամիտ եք։
— Այո, որովհետև նույնքան հիմար ենք, որքան ամերիկացին, ռուսը, ֆրանսիացին…
— Եթե ընդունում եք, որ հիմար եք, ինչու՞ չեք համաձայնում, որ աշխարհի մայրաքաղաքում եք։ Չե՞ որ ակնհայտ է։
— Ընդունելով հիմարությունս, չեմ հաստատում ձեր հիմար չլինելը։ Ակնհայտ էլ չէ բոլորովին։ Ապրել եմ բոլոր աշխարհի մայրաքաղաքներում և դրանից հետո եմ հասկացել, որ Երևանն է քաղաքը։ Ակնհայտ է:
— Ինչպե՞ս, ի՞նչով է ակնհայտ։
— Բավարարվեք պարզ, հիմար պատասխանով՝
Նրանով, որ ինձ այդպես կայֆ է…
Վաշինգտոն, 2003

Վահէ Ավետյան:

Ցնդեցի՞ր էլի, այ… Ցանցառ

Սահում եմ զգույշ անկողին, ու չքնաղն անմիջապես առնում է ինձ գիրկն ու համբուրում երեսս։  որը շնչում եմ անուշ շունչը։
— Բարի գալուստ, քաղցր ջան։
— Բարև սիրելիս։
— Էլի փողոցներն էիր ընկե՞լ։ Ինչու՞ է Աշոտն ավելի շուտ եկել։ Սիրահարվել էիր էլի՞…
Կիսաքուն, աչքերը փակ, ու բարի, ներող ժպիտով շոյում է գլուխս։ Ուզեցի զռռալով ամեն ինչ պատմել։ Վերջին ակնթարթին կանգնեցրի ինձ, մտածելով, որ մայրիկս չէ ախր։ Համբուրում եմ դեմքն ամուր, կարոտած շնչելով վարսերի հարազատ, անուշ բույրը։
— Ի՜նչ ես խոսում, ցնդեցի՞ր էլի, այ…  Ցանցառ
1997, Վալհալլա
Վահէ Ավետյան:

Ես ապուշ եմ

Քառասունմեկ տարի հանդիպել եմ մարդկանց միայն, որ համոզված են, որ խելացի են։ Մի բուռ լավագույնները կարծել են, որ այնքան էլ խելացի չեն, բայց ապուշ էլ չեն, որովհետև չեն դադարում սովորել։ Ես համաձայն եմ։ Այս տրամաբանությանը հետևելով՝ ես բարձրագույն «IQ»ն ունեցողն եմ, որովհետև այսօր համոզվել եմ, որ կատարյալ ապուշ եմ։

2004-03-22, Սթոքհոլմ

"Անկախության Բանակ" - Վահէ Ավետյան:

Վիկինգների սունկ։ Դու չուզեցի՞ր

Զարթում եմ կաֆե շոփում։ Չգիտեմ, ոնց եմ եկել այստեղ։ Պատուհանից դուրս Ամստերդամն է։
- Էս ի՞նչ տվիք կերա, ախչի։
Հարցնում եմ վաճառասեղանի հետևում բաժակ չորացնող ծտին։
Վիկինգների սունկ։ Դու չուզեցի՞ր։
Ինչ ոռի գլխացավ ունեմ։ Ոռի համ հանելը խաղ ու պար չի, ամեն մեկի,խելքի բան չի… էհ՜…

Վահէ Ավետյան

ԱՅՐ

Ստուգաբանական փորձութիւն...
(Տէր Խաչատուր Աւագ Քահանայ Պօղոսեանին)

ԱՅՐ-ը շատ հնամենի բառարմատ է, որ կու գայ նախնադարէն: Կը նշանակէ թէ՛ քարԱՅՐ (անձաւ) եւ թէ՛ այդ քարԱՅՐին մէջ բնակող ԱՅՐ (մարդ): ԱՅՐը նաեւ կրակ է (ԱՅՐել, ԱՅՐիլ...)
Նախնադարուն` Մարդը, Կրակն ու Այրը անբաժան մասնիկներ էին...
ԱՅՐ-ը կրնայ ունենալ եղբԱՅՐ, կրնայ ունենալ քոյր, որմէ քեռԱՅՐ (քրոջը ԱՅՐը)...
ԱՅՐը կրնայ մահանալ եւ իր ետին թողուլ ԱՅՐի կամ ԱՅՐիներ, որոնք կրնան քանի մը անգամ զուգուիլ եւ քանի մը անգամ ԱՅՐաթող լինել...
Նախնադարեան մարդը (Հայը կամ Հայուհին) ազատ է եւ անկախ...
Երբ ԱՅՐը կը ջղայնանայ՝ կրակ կը կտրի, կը տաքնայ, կը զԱՅՐանայ (գրաբարեան զ-ն զօրութիւն, սաստկութիւն կու տայ մեր շատ մը բառերուն՝ ԱՅՐանալ - զԱՅՐանալ, արմանք - զարմանք, արդ ու զարդ)...
Առաջին պտուղը երախԱՅՐիքն է, որմէ թերեւս երախԱՅՐ, երախԱՅ բառը՝ առաջին պտուղի նման խակ, անփորձ, չմկրտուած, փոքրահասակ ԱՅՐ մը...
ՔարԱՅՐի ծայրամասը՝ ծԱՅՐ (ծուռ ծ)... Իսկ մթագնած մասը՝ ճԱՅՐ(ոտ)...
ՔարԱՅՐի սուր անկիւնը՝ սԱՅՐ (սուր ս)...
Ամէն քարԱՅՐ ունի հԱՅՐ ու մԱՅՐ, որոնք նաեւ կրնան ըլլալ յԱՅՐ(ատ), այսինքն ցանկասէր, պագշոտ, վաւաշոտ...
Ամէն քարԱՅՐ վԱՅՐ մըն է՝ վԱՅՐենիք (հԱՅՐենիքի Լազեան ստուգաբանութեամբ), իսկ վԱՅՐենիքի մէջ ապրողները դեռ եւս վԱՅՐենի են՝ չունենալով մԱՅՐենի բարբառ, հԱՅՐենի եզերք...
Անեզր է Հայաստանը՝ ԱՅՐ + ԱՅՐ + ԱՏ = ԱՅՐԱՅՐատ = ԱՐԱՐատ...
զԱՒԷՆ զԱՔԱՐԵԱՆ (սաստկացուցիչ զոյգ զ-ով հանդերձ)
08.08.2015

Զաւէն Զաքարեան

Դ D Տ (II)

Զանգը հնչեց... Մտնենք դասարան եւ ուշի ուշով հետեւինք վարժապետ Ենովք Լազեանին:

Սիրելի Բարեկամներ,
Կը փափաքիմ մէկ ընդ միշտ ճշդել կարգ մը անհրաժեշտ բաներ։ Նախ ըսեմ, որ լեզուաբանութեան միակ ուսուցիչս եղած է Էտմոն Աւետեան, եւ իրմէ զատ ուրիշ հեղինակութիւն չեմ ճանչցած այդ գիտութեան մէջ։

Ա
Հնչիւնափոխութիւն
Շատ մը թեքական լեզուներու մէջ տարածուած երեւոյթ մըն է. Հայերէնը, վրացերէնը, ռուսերէնը, լատիներէնը առատ օրինակներ կը մատակարարեն.
Սէր սիրոյ է ի
ոգեղէն ոգեղինութիւն (ոչ թէ ոգեղէնութիւն) է/ի հնչիւնափոխութիւն
Ունդ ընդեղէն ու/ը
Ինչք ընչաքաղց ի/ը
/ Беречь берёг бережённый ч г/ж հնչիւնափոխութիւն (чередование согласных)
Сыроед сыроежка д/ж հնչիւնափոխութիւն
ёж ежовый ё/е հնչիւնափոխութիւն (чередование гласных)
tordre tortion d/t հնչիւնափոխութիւն
cloture cloison t/s հնչիւնափոխութիւն
mordre morsure d/s հնչիւնափոխութիւն
Kummer kümmern u/ü հնչիւնափոխութիւն
Schlag Schläge a/ä հնչիւնափոխութիւն
rot Röte o/ö հնչիւնափոխութիւն
Թրքերէնը հնչիւնափոխութիւնը չի ճանչնար, սակայն կը պարզէ նման երեւոյթ մը որ ձայնաւորներու ներդաշնակում կը կոչուի, երբ ածանցին ձայնաւորը կը նոյնանայ բառարմատին ձայնաւորին։
Սեմական լեզուները ծայր աստիճան թեքական ըլլալով՝ հնչիւնափոխութիւ
նը քերականութեան կարեւոր դերը կը խաղայ։
Հնչիւնափոխութիւնը լեզուին մէջ բառակազմութեան միջոցներէն մին է։

Բ
Հնչիւնափոխութեան հետ կապ չունի որ եւ է լեզուի մէջ բարբառէ բարբառ եւ խօսուածքէ խօսուածք եղած տարբերութիւնները։ Գերմաներէնի հարաւային բարբառները օ հնչիւնը կ'ունենան յաճախ գրական գերմաներէնի ա-ին դիմաց, սակայն ատիկա ըսել չէ, որ ա-ն օ-ի փոխուեր է օր մը։ Պարզապէս ա-ահունչ բարբառներն են որ ծառայած են գրականին հիմը։
Օ-ն Ա-էն չէ եկած, եւ հնչիւնափոխութեան արդիւնքը չէ։

Գ
Հնդեւրոպական լեզուներու մէջ առկայ է բաղաձայններու երկշարք համակարգը ձայնեղ եւ խուլ։ Լեզուէ լեզու խուլերը կա՛մ պարզ են, կա՛մ շնչեղ։
Հնդկական լեզուները պահպանած են նախահնդեւրոպական լեզուին 4 շարքերը. Ձայնեղ, ձայնեղ շնչեղ, խուլ, խուլ շնչեղ։
Կարգ մը հայ բարբառները ի յայտ կը բերեն նոյն քառաշարք կազմուածքը։
Ե.դարուն՝ հայ գիրի գիւտի պահուն հայերէնը ունէր եռաշարք բաղաձայնական կառոյց, որ տարբեր տեղաշարժեր կը մատնէր սակայն՝ Ե.դարու մատենագրութեան մէջ իսկ տեսանելի։
Ժ դարուն հայերէնի արեւմտեան բարբառներուն մէջ տեղի կ'ունենայ շատ աւելի արմատական տեղաշարժը։
Պարզ խուլերը հետզհետէ կը դառնան ձայնեղ, մինչ նախկին ձայնեղները կը դառնան խուլ շնչեղ։
Այդ տեղաշարժը կը սկսի բառավերջէն, հետզհետէ կը հասնի բառամէջ, ամբողջանալու համար յետագային, սակայն ասոր ստորեւ պիտի անդրադառնամ։

Զաւէն Զաքարեան

Դ - D - Տ

Ընդունուած է լատինական D տառի դիմաց գրել արեւելահայ կամ "դասական" արտասանութեամբ... "Դ":
Բայց շատ անգամ կը տեսնենք, որ D-ի դիմաց ունինք հայերէն շա՜տ հին բառեր "Տ"-ով...:  Նա՛մանաւանդ հնամենի Շումերերէնի հետ բաղդատած:
"ՆեՏել" բայը, բոլորս ալ գիտենք, եկած է ռազմական "նեՏ" բառէն, որուն հնդեւրոպական արմատն է neDo, որ կը նշանակէ եղէգ...:  Ի՞նչ կապ եղէգին ու նետին միջեւ...: Ժամանակին հայերս եղէգով կը պատրաստէինք նեՏը: Չէ՞ որ նեՏ բառին աւելի հին իմաստը եղէգ է...:
Հիմա դարեր ետք, Դիմագիրք կամ Դիմատետր նստած, կը նետենք-կը բռնենք, բայց առանց ... եղէգի:
Զանգը հնչեց, այսօրուան դասն աւարտած է, կրնանք զբօսանքի ելլել:

Զաւէն Զաքարեան

(շարունակելի)

Սասունցի Դաւիթ

Մանկուց կախարդուած էի Սասունցի Դաւիթի սխրանքներով...
Մինչ հայրս կը կարդար «Սասմայ Ծռերը» ՝ ես ինքզինքս կ՛երեւակայէի Սասունցի Դաւիթ մը: Չարաբաստիկ օր մըն ալ տեսայ Սասունցի Դաւիթի արձանի պատկերը եւ հիասթափուեցայ... Ե՜ս ուր՝ Դաւի՜թն ուր...
Հայրս, նկատելով տժգոյն դէմքս՝ ըսաւ.
«Մի՛ մտահոգուիր, օղլում: Ադիկա Սասունցի Դաւիթը չէ՛: Վանուշ Խանամիրեանն է...":
Քիչ մը հանգստացայ...

Զաւեն Զաքարեան:

Թքած ունեցող "հայ" "բարեկամիս"

(..) Ղարաբաղյան շարժումը մեզ տվեց` անկախություն, այ`ո, այսօր այդ անկախությունը հիացմունք չի պատճառում, այ`ո այսօր այդ անկախությունը ինչ որ ոգեվորություն չի հառաչացնում ժողովրդի մեջ , որովհետեւ սոցիալական վիճակը ծանր է: Որովհետեւ ապաշնորհ ղեկարման պատճառով մենք ընկանք այդ վիճակը: Եւ հանրապետությունը կիսով չափ դատարկվեց:
Այդ օրերը կանցնեն, այդ մաֆիոզների, այդ ապաշնորհների խրախճանքը չի կարող լինել անվերջ: Ես, թող չի զարմանան, այդ իմաստով լավատես եմ, այդ փոփոխությունները ի վերջո միջազգային հանրության ճնշումների, ի վերջո, կստիպեն զսպել,  սահմանափակվել և դառնալ քիչ թէ շատ քաղաքակիրթ երկիր, բացի անկախությունից,  տարածքային ձեռքբերումեր ունեցանք: Ճիշտ է, արյունով տրվեցին: Կա արյուն թափելու երկու ձեւ. կարելի է թույլ տալ որ քեզ ոչխարի նման մորթե`ն, բնաջինջ անեն ինչպես դա արվեց Արեւմտյան Հայաստանում, և հետո, մազապուրծ եղածները ցրեն աշխարհով մեկ. կա, այս Արձախյան պայքարի արյուն թափելու ձեւ, որտեղ դու արյան դիմաց ձեռք ես բերում քո հայրենիքի կորցրած տարածքը: (..)

Քաղաքական մեր դաշտում Ամենքն ունի մի վաշտ շուն...

Քաղաքական մեր դաշտում
Ամենքն ունի մի վաշտ շուն։
Մեկինը կոչվում է համակիր,
Էն խաչագողինը խաչակիր,
Արնախումինը սուսերակիր։
Մասիվ, Չարբախ, Արաբկիր,
Գռփիր, չռփիր առ ու փախիր,
Մենակ մարդուն հաստ կ...ր...

Վահէ Ավետյան:

«Մենք մեզ չենք հավատում»

«Բայց հայոց Արտաշիր թագավորը սկսեց թաղվել անչափ անառակ ցանկությունների մեջ, այն աստիճան, որ բոլոր նախարարները նրանից զզվեցին։ Նրանք եկան Մեծ Սահակի մոտ, բողոք բարձրացրին և նրան էլ հրավիրեցին իրենց օգնելու, որպեսզի (Արտաշիրի) վրա չարախոսեն պարսից թագավորի առաջ, իրենց թագավորին դեն գցեն և պարսիկ բերեն աշխարհին կառավարող։ Իսկ (Մեծ Սահակը) ասաց. «Ձեզ սուտ չեմ հանում, ինքս էլ լսել եմ նրա ցավալի, ամոթալի արմատները, շատ անգամ հանդիմանել եմ, բայց նա ուրացել է։ Արդ` պետք է մի կարճ ժամանակ տանել այդ մարդու թերությունը, մինչև մտածենք, մի ելք գտնենք հունաց Թեոդոս կայսրի միջոցով, բայց ոչ թե անօրեններին մատնել` ծաղր ու խայտառակ լինելով»։
«Եվ ինչպե՞ս կարելի է այդ իմ ախտավոր ոչխարը փոխել առողջ գազանի հետ, որի հենց առողջությունը մեզ համար պատուհաս է»։
Մովսես Խորենացի
Դուք կարծում եք` դարերի միջով ճանապարհորդելիս մարդկությունը շա՞տ է առաջ անցել… Եթե զարգացել է, ապա նյութապես, տեխնիկայի բնագավառում։ Ես չէի ասի, թե հոգևոր աշխարհում նրա առաջընթացը վիթխարի է։ Ո՞վ կասի, թե ինքն ավելին է, քան Սոկրատեսը, Պլատոնը, Արիստոտելը, Դիոգենեսը (որին թեև հատկապես ես մոտ եմ ծպտված չարչու կերպարանքի մեջ, այնուամենայնիվ և հեռու` գնահատելով այդ տնանկի ազատությունն ու մտքի պայծառությունը, չմոռանալով ոչնչությունս) կամ թե Արքիմեդն ու Էվկլիդը… Յուրաքանչյուր նման փիլիսոփայի մահ մի քաղաքակրթության մահ է, մի աշխարհի մահ, որին հասու չենք ոչ մեկս։ Այնպես, ինչպես հասու չենք Մեծ պատմահոր` Մովսես Խորենացու հանճարեղ Պատմությանը։ Եթե ինձ հարկ լիներ հայրենիքը լքել` միևնույն ժամանակ հնարավորություն ունենալով վերցնել ընդամենը մեկ գիրք, ապա ես անկասկած կվերցնեի Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը»։ Եվ ոչ այն բանի համար, որ այդ գիրքը մեր ծննդյան վկայականն է, այլ նրա համար, որ այն յուրաքանչյուր հայի համար հոգևոր դասագիրք է իր վարքի, բարքի, պատմության, կենցաղի, տնտեսության, մշակույթի, եկեղեցու, քաղաքականության, պետական շինարարության, հոգևոր զարգացման և այլնի մասին։ Սակայն կարդո՞ւմ ենք, ծանո՞թ ենք այդ ժառանգությանը… Ո՞վ, Ազգային ժողովում պպզած ավազակնե՞րը, որոնք իրենց անուն ազգանունն անգամ անսխալ գրել չգիտեն, թե՞ այն սոփեստները, որ ամեն ինչ գիտեն, բայց ոչինչ չգիտեն։ Ժողովուրդը տառապում է ծայրաստիճան կարիքի, թշվառության և տգիտության մեջ։ Շատերն անուս են, բայց ինչպես Խորենացին կասեր` ուսուցանում են ջանադրաբար։ Հայտնվել են հավատացյալներ, որոնք օտարերկրյա միսիոներների օգնությամբ ուսուցիչ են դարձել ու խանդավառությամբ սովերեցնում են Ավետարանի բառն ու բանը։ Հրեից Աստվածաշնչին տեր ենք դարձել, բայց մեր պատմահորը արխիվ նետել։ Մինչդեռ այնտեղ շատ բան կա, որ պիտի կարդալ, մեկ անգամ ևս կարդալ։ Չէ՞ որ այն, ինչ կուզեինք ասել, արդեն իսկ ասված է։ Թվում է, թե ով-ով, բայց Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Արմեն Վշտունին կասեր` նույն ինքը` Լյուն-Տյուն-Պեն, պիտի որ կարդացած լիներ։ Իսկ եթե կարդացել է (անշուշտ, կարդացել է), ապա ինչո՞ւ է հանրահավաքներում անպատեհ ոգևորվում օտարերկրյա այս կամ այն գործչի հետ հանդիպման առիթով։ Բա չե՞ք ասի, ԱՄՆ նորանշանակ դեսպան Ջոն Հոֆերնը հանդիպել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանին։ Նա հանդիպել է նաև «Ազատ դեմոկրատներ» կուսկցության պարագլուխների հետ։ Ինչպիսի՜ շնորհ… Թերթերը ողողված են նմանատիպ լուրերով։ Ա՛յ քեզ պատիվ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ազատ դեմոկրատներին ու նրանց, որ պիտի հանդիպի Ջոն Հոֆերնը, բայց դեռ պատիվ չեն ունեցել։ Եվ նրանք բարեպատեհ առիթը բաց չեն թողնում թանկագին հյուրի առջև հրճվանքից նվաղող սրտերով բաց անել մեր գաղտնիքը, այն է` Հայաստանում տիրող համակարգային կոռուպցիան, ժողովրդական ազատությունների բացակայությունը, կեղծված ընտրությունները, լրատվության սահմանափակումը, արդարադատության կախվածությունն իշխանություններից, իշխանությունների ծախվածությունը, ժողովրդի ունեզրկումը, մարդու իրավունքների ոտնահարումը, բնապահպանական խնդիրները, օլիգարխիկ մաֆիոզ կառույցները, ինֆլացիան, թանկությունը… Արի, արի, Ամերիկա։ Կարոտ ենք քո դեմոկրատիային… Քո, միայն քո դեմոկրատիային, հանուն որի Բալկաններում իր իսկ բանտախցում առեղծվածային մահով հոգին ավանդեց Սլոբոդան Միլոշևիչը, Միջագետքում Նոր տարվա նախաշեմին կախաղան հանվեց Սադամ Հուսեյինը (հարամելով աշխարհի Նոր տարին), Լիբիայում մոլագարների ոտնատակին գյուլախորով թավալվեց Քադաֆին, Եգիպտոսում մահվան մահճում դատարան քարշ տրվեց զառամյալ Հոսնի Մուբարաքը… Արի, արի, Ամերիկա, արի մեզ ազատի, արի մեզ էլ նախիր արա ու մեր ձեռքով մեր Սերժիկի հոգին առ։ Այլևս կասկած չկա, որ Ամերիկան աշխարհի ժանդարմն է։ Նրան օգնում են իր կրտսեր զինակիցները` Անգլիան, Ֆրանսիան, Գերմանիան։ Մեզ մնում է խնդրել, միայն խնդրել։ Եվ նա ամեն պայման կստեղծի, որպեսզի կախաղանի օճառված պարանը մեր իսկ «արդար» ձեռքով մեր վզին առնենք։ Ինձ զարմացնում է, շատ է զարմացնում արևմտյան երկրների հանուն «ժողովրդական արժեքների» ուրիշի օջախը մտնելու փութաջանությունը։ Մի հայ իրավապաշտպան էլ արդեն վազանցել է իր դեմոկրատ հայրերին։ Սա էլ եվրոպական կառույցներում խրոխտ ելույթներ է ունենում ու պահանջում Հայաստանը ճանաչել ագրեսոր։ Խեղճ Հայաստան, որ սրտի մեջ չես, այլ քարերի վրա ու քար սրտի տեր գրանտակեր մարդկանց գլուխներում։ Սա էլ է դեմոկրատական երազների մեջ. իջեք, իջեք, երազներ… երազներ զգույշ, երազներ քնքուշ, եկեք Հայաստանը գրավեք ու Ադրբեջանը հայ ագրեսորներից ազատեք։ Կգան։ Շատ որ ուզենք, կգան, բայց ոչ մեր շահի համար… Եթե իրենց շահը պահանջի, նրանք կմտնեն անգամ մեր ու մեր կանանց անկողին և դաս կտան, ժողովրդավարական մի լավ դաս կտան, թե ինչը ոնց անենք։ Եվ այդ ամենը կատարվում է «ժողովրդավարություն» բարեհնչյուն բառի տակ։ Կոմունիզմն էլ պակաս բարի չէր հնչում։ Կոմունիստներն էլ դա անում էին կոմունիզմի վեհ գաղափարների անվան տակ։ Հետո՞ ինչ… Աշխարհը բազմածավալ է, բազմազգ ու տարագույն… Ամեն ժողովուրդ իր տարածքն ունի, կերակուրն ու հագուստը։ Մենք էլ հայրենիք ունենք և ուտում ենք ու հագնվում։ Եվ հնարավոր է, որ նրանց երկիրը, կերակուրը մեր քիմքին ախորժելի չլինեն, կամ էլ նրանց հագուստը մեր հագով չլինի։ Պարոնա՛յք դեմոկրատներ, մեզ մի՛ զրկեք փոքր, թեկուզ և պստիկ ինքնուրույնությունից։ Դե, մեզ ոչ ոք չի կարող զրկել մեր ունեցածից, եթե գլոբալ իներցիային տուրք չտանք։ Այո, թեև մենք փոքր ածու ենք, բայց և արժանահիշատակ գործեր ենք հեղինակել։ Բայցևայնպես, մենք մեզ չենք հավատում։ Դարեր առաջ լալագին աղերսներով բեռնված մեր հայացքը Տիզբոն էր թռչում։ Այսօր էլ Տիզբոնից հեռու չենք։ Այս կերպ ես չեմ ուզում իշխանությունների երեսը լվանալ։ Քանզի այն թաղված է ցեխի, կեղտի ու մրի մեջ։ Բայց և Արևմուտքը չէ, որ այն պիտի լվանա։ Մեր դեմքը մենք պիտի լվանանք, մեր իսկ մաքուր ձեռքերով։ Պատմությունը մեկ-մեկ էլ հետ նայելու համար է։ Հետ նայենք, մեկ անգամ ևս կարդանք Խորենացուն ու առաջ անցնենք։ Եվ մենք մեզ կհավատանք։ Քանզի միայն Ավետարան կարդալով չէ, որ հավատացյալ են դառնում։

Դեկտեմբեր 12, 2011 
Լևոն Ջավախյան

http://archive-am.com/page/762292/2012-11-26/http://www.ejournal.am/news/society/2011-12-12/506/